Η ιστορία του αρχίζει 9 χρόνια ακριβώς – ούτε μια μέρα διαφορά - πριν γεννηθώ. Όταν τα χαράματα της 13ης Αυγούστου 1961, τα συνεργεία του Ανατολικογερμανικού στρατού δουλεύοντας με εξοντωτικούς ρυθμούς, δημιουργούν μια τεράστια περίφραξη από μπετόν αρμέ και συρματόπλεγμα, συνολικού μήκους 46 χιλιομέτρων και ύψους 4,5 μέτρων γύρω από τον καπιταλιστικό θύλακα του Δυτικού Βερολίνου, που βρίσκεται σε βάθος 175 χιλιομέτρων από τα σύνορα των δύο Γερμανιών.
Οι τέσσερις σύμμαχοι (Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ και Ρωσία – τότε ΕΣΣΔ -) κρατούν στα χέρια τους μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου κι ύστερα την κυριαρχία καθενός από τους ισάριθμους τομείς στους οποίους έχει κατατμηθεί η μεταπολεμική Γερμανία. Με την ΕΣΣΔ να αρνείται το σχέδιο ανοικοδόμησης της Γερμανίας (σχέδιο Μάρσαλ) η διαίρεση του κράτους τελικά σε 2 (μόνο) κράτη (ανατολικό – δυτικό) είναι αναπόφευκτη.
Η πρώην ενωμένη πρωτεύουσα, παρότι βρίσκεται σε βάθος 175 χιλιομέτρων από τα σύνορα των δύο Γερμανιών, χωμένη στα εδάφη της ανατολικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας, ακολουθεί το πλάνο που ισχύει και για την υπόλοιπη χώρα. Μοιράζεται κι αυτή, αρχικά στα 4 κατόπιν στα 2. Κι ενώ μέχρι το 1952 είναι δυνατή η διέλευση των Γερμανών από τον έναν τομέα του Βερολίνου στον άλλο, η
ένταση που σιγοβράζει μεταξύ των Ρώσων και των Δυτικών κορυφώνεται το καλοκαίρι του 61 κι αυτό καθίσταται σχεδόν ανέφικτο.
Το Checkpoint Charlie ("Checkpoint C") ήταν για δεκαετίες είναι το διασημότερο πέρασμα μεταξύ ανατολικού και δυτικού τομέα κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου και ταυτόχρονα ο μυθιστορηματικά συνήθης τόπος ανταλλαγής κατασκόπων μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
28 χρόνια, 191 νεκρούς Ανατολικογερμανούς από τις σφαίρες μεθοριακών φρουρρών ή από έκρηξη νάρκης (και άλλων 5000 περίπου εντοπισμένων από νυχτερινούς προβολείς και λυκόσκυλα και συλληφθέντων στην προσπάθειά τους να δραπετεύσουν), αργότερα.
Ανατολικό Βερολίνο, Πέμπτη, 9 Νοεμβρίου 1989, ώρα 18:57: Η πληκτική συνέντευξε του Γκίντερ Σαμπόφσκι, ηγετικού στελέχους του κυβερνώντος Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας που μεταδίσεται ζωντανά από την κρατική τηλεόραση, πλησιάζει προς το τέλος της χωρίς να προσφέρει στους τηλεθεατές τίποτα περισσότερο από νυσταλέες διακυρήξεις περί "ανανέωσης" και "εκδημοκρατισμού του σοσιαλιστικού συστήματος". Ξαφνικά, ο Ανατολικογερμανός επίσημος βγάζει από το ντοσιέ του ένα έγγραφο και, με εντελώς αδιάφορο ύφος, εξαπολύει μια πραγματικά πολιτική βόμβα, ανακοινώνοντας απόφαση του υπουργικού συμβουλίου που επιτρέπει, στο εξής, την ελεύθερη μετάβαση των συμπατριωτών του στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, χωρίς ειδική άδεια των αρχών.
Η πτώση του τείχους είναι θέμα ωρών.
H διαχωριστική γραμμή, το άυλο πλέον τείχος είναι ακόμα ορατό από το διάστημα. Οι λαμπτήρες Νατρίου φωτίζουν υποκίτρινα τον άλλοτε ανατολικό τομέα την ώρα που ο δυτικός λούζεται από το φωτεινότερο λευκό φως αλογόνου.
Μάρτιος 2005. Έχουν περάσει 15 χρόνια αποό την πτώση κι ενώ οι ιδωμένες σε μια μικρή έγχρωμη τηλεόραση αναμνήσεις από τις συναυλίες που ακολούθησαν πάνω στα γκρεμίδια του τείχους έχουν ξεθωριάσει περιδιαβαίνουμε - μια υπέροχη εφτάδα - τους παγωμένους δρόμους του Βερολίνου. Είναι πλέον 2005 κι εμείς είμαστε πιτσιρικάδες εξερευνητές, ευτυχισμένοι στα 35 μας.
Μένουμε όλοι μαζί στο Ανατολικό Βερολίνο, σε νοικιασμένο οροφοδιαμέρισμα, με σινεφίλ θέα.
Το κρύο μας ξυλιάζει, το να βγάλεις έστω και μια φωτογραφία είναι μαρτύριο φορώντας γάντια.
Στο διαβόητο checkpoint Charly, η παραπάνω φωτογραφία είναι ό,τι μου χαράζεται στη μνήμη. Ο χώρος μνήμης έχει μετατραπεί σε ένα παζάρι φτωχοδιάβολων που πουλούν σωργδόν ανατολικογερμανικά (αλλά και ναζιστικά) σουβενίρ.
Το ίδιο και τα κομμάτια από το μπετόν του τείχους που πουλιούνται εν είδει τίμιου ξύλου μέσα σε πλαστικά σακουλάκια στους τουρίστες.
Τα άλλα τείχη
Το τείχος του Βερολίνου, συμβολικά έστω, μπορεί να γκρεμίστηκε. Υπάρχουν άλλα όμως που πιέζουν, καταπιέζουν, χωρίζουν και ξεχωρίζουν, μοιράζουν ανθρώπους, εδάφη, οικονομίες, θρησκείες, φυλές, γλώσσες και προπάντων ζωές.
Σημειώνω μερικά ακόμα (είμαι σίγουρος πως υπάρχουν κι άλλα τόσα) που μου έρχονται στο μυαλό:
Δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στις 30 Δεκεμβρίου 1963 όταν ξέσπασαν οι πρώτες σοβαρές
διακοινοτικές ταραχές στη νεαρή ακόμη τότε Κυπριακή Δημοκρατία. Ονομάστηκε
«Πράσινη Γραμμή» επειδή ο τότε διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στην Κύπρο την χάραξε με πράσινο μολύβι στον χάρτη. Eπεκτάθηκε κατά πολύ μετά την εισβολή
της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Η γραμμή αυτή εκτείνεται πλέον σε μήκος 300
χλμ. και χωρίζει το νότιο από το βόρειο μέρος του νησιού. Η Πράσινη Γραμμή
ελέγχεται από τους άνδρες των Ηνωμένων Έθνων (Ο.Η.Ε.) και ονομάζεται επίσης
Νεκρή ζώνη και Γραμμή κατάπαυσης του πυρός. Η Πράσινη Γραμμή χωρίζει από το
1964 τη Λευκωσία σε δύο μέρη, καθιστώντας την τη μόνη διαιρεμένη πρωτεύουσα
στον κόσμο σήμερα.
O "περίφημος" φράχτης που χωρίζει μεγάλο μέρος των ατέλειωτων συνόρων που μοιράζονται ΗΠΑ και Μεξικό. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατασκεύασαν το φράχτη αυτόν κατά
μήκος τουλάχιστον 130 χιλιομέτρων από τα 3,169 χιλιόμετρα των συνόρων της με το Μεξικό για την πρόληψη και αποσώβηση τόσο της παράνομης μετανάστευσης των φτωχών γειτόνων στα εδάφη της όσο και την αποτροπή της εισόδου ναρκωτικών και λαθραίων εμπορευμάτων.
Η διαδικασία αποκλεισμού και των εναπομείναντων χιλιομέτρων έχει μέχρι στιγμής παγώσει έπειτα από πολλές καταγγελίες και δίκες, τόσο ανθρωπιστικών οργανώσεων όσο και περιβαλλοντικών. Η Georgetown, η Εφημερίδα του Νόμου - διόλου ειρωνικά - αναφέρει πως αυτό το «διαχωριστικό τείχος» μπορεί μεν να φαίνεται "αποκρουστικό σε πολλούς ως το άσχημο πρόσωπο ενός χωρισμού" αλλά θα μπορούσε να αποτελέσει ως
ευκαιρία για ένα μεγαλύτερο πρόγραμμα εξαγωγής «εξωτερικής βοήθειας,
επενδύσεων σε υποδομές και περιφερειακής ανάπτυξης.
3. ΒΟΡ. ΙΡΛΑΝΔΙΑ (ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ)
Οι ειρηνευτικές γραμμές ή τείχη της ειρήνης είναι μια σειρά συνοριακών
φραχτών στη Βόρεια Ιρλανδία που διαχωρίζουν τις γειτονιές των ιρλανδών
εθνικιστών από εκείνες των Ενωτικών.
Χτίστηκαν ως αγκαθωτά πέτρινα φίδια από το
1969 στις αστικές περιοχές του Μπέλφαστ, του Ντέρι, του Portadown μεταξύ άλλων,
προκειμένου να αποτρέψουν την εκδήλωση εμφυλιακών εχθροπραξιών διακοινοτικής
βίας μεταξύ Καθολικών (οι περισσότεροι από τους οποίους είναι οι εθνικιστές, αυτοπροσδιοριζόμενοι
ως Ιρλανδοί) και Προτεσταντών (οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως Βρετανοί). Παρότι
διαφημίστηκαν ως προσωρινή λύση το 1969, υπάρχουν ακόμη, φυλάσσονται από το
βρετανικό στρατό και δεν υπολογίζεται να γκρεμιστούν πριν το 2023.
4. ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ - ΙΣΡΑΗΛ - ΔΥΤΙΚΗ ΟΧΘΗ
Το πιο γνωστό στις μέρες μας τείχος. Το διαχωριστικό τείχος της Δυτικής Όχθης χτίστηκε από το
Ισραήλ κατά μήκος της γραμμής εκεχειρίας του 1949 («Πράσινη Γραμμή»). Μετά την
ολοκλήρωση του, το συνολικό μήκος του θα είναι περίπου 700 χιλιόμετρα και περικλείει
στη δυτική του πλευρά περίπου το 9,4% της Δυτικής Όχθης. Μαζί και τις ζωές 23.000
Παλαιστίνιων. Το Ισραήλ ισχυρίζεται πως έτσι προστατεύει τους πολίτες του από
την συνεχή άνοδο της τρομοκρατίας και των αποστολών αυτοκτονίας που επιχειρούν
εναντίον τους οι κακοί γείτονες (παρότι τα στατιστικά το διαψεύδουν) ενώ καμία
επιδίωξη δεν έχει επί των Παλαιστινιακών εδαφών όπως το κατηγορούν οι
κακόβουλοι εχθροί του.
Σιγά μην έλειπε και η χώρα μας από ετούτη τη λίστα. Στον Έβρο απλώθηκαν τα συρματοπλέγματα, οι θερμικές κάμερες και οι ψηλοί πυλώνες που χώρισαν τις πέριξ του ποταμού περιοχές στα δύο. Πατέντα του Παπουτσή ελλείψει άλλης σοβαρής μεταναστευτικής πολιτικής ο φράχτης αυτός οδήγησε τα ποτάμια των προσφύγων στα θαλάσσια σύνορα της χώρας. Εκεί που ο υδάτινος φράχτης μοιάζει να είναι αποτελεματικότερος ως θανατηφόρος.
5. ΣΛΟΒΑΚΙΑ
Ίσως το μικρότερο τείχος απ' όλα τα προηγούμενα. Με μήκος μόνο 150 μέτρα και ύψος γύρω στα 2, περιφράσσει τον καταυλισμό των τσιγγάνων Ρομα που συνορεύει με το χωριό
Ostrovany της Σλοβακίας, προφυλάσσοντας έτσι τους χωρικούς από τις κλοπές ...φρούτων από τους κήπους του.
Τέλος, θα ήταν παράλειψή μου νομίζω το να μην κάνω και μια αναφορά στα δικά μας, τα προσωπικά τείχη, ενίοτε τα πιο θεόρατα, μέσα στα οποία κρυβόμαστε, φαντασιωνόμαστε προσωπικούς παραδείσους, αποκόπτοντας την όποια συμβατή επικοινωνία ακόμα και με τους δικούς, τους ανθρώπους που αγαπάμε.
